فورواردر با توجه به وظایف و مسئولیت‌هایی که دارد باید احاطه کاملی به کلیه قرارداد های تجارت بین المللی اعم از قرارداد های بین المللی، اصطلاحات تجاری، مقررات و اسناد مورد استفاده در حمل و نقل داشته باشد. قرارداد فروش، قرارداد حمل و قرارداد بیمه از جمله مهم ترین قرارداد های تجارت بین المللی می‌باشند که مابین خریدار و فروشنده و اشخاص ثالث مانند حمل کننده یا فورواردر منعقد می‌گردد.
این قراردادها و کلیه مکاتبات و مخابرات تجاری از مبانی مشترکی پیروی می‌نمایند که به اینکوترمز «Incoterms» معروف می‌باشد و عدم اشنایی با آن امکان دارد مشکلات عمده‌ای ایجاد نماید. آشنایی با آن‌ها و مقررات و کنوانسیون‌های بین المللی حاکم بر آن‌ها لازمه فعالیت در تجارت بین المللی و به خصوص برای فورواردرها را تشکیل می دهند، به اختصار بیان می‌گردند.
قرارداد های تجاری
هر معامله تجاری حداقل بین دو طرف، خریدار و فروشنده انجام می‌شود. انجام بدون مشکل هر معامله تجاری بین المللی مستلزم انعقاد چند قرارداد مستقل و در عین حال مرتبط می‌باشد که هر کدام نقش جداگانه‌ای ایفا می‌کنند. مهم ترین این قراردادها، قرارداد فروش، حمل و قرارداد بیمه هستند.
«Contract of Sale»: قرارداد فروش
قراردار فروش، قراردادی است که شرایط اصلی معامله، شامل توافق طرفین در مورد انجام معامله، موضوع معامله و شرایط و قیمت آن را مشخص می‌کند. به عبارت دیگر قراردادی است که تعهدات و حقوق طرفین را تعیین می‌کند. این قرارداد ممکن است کتبی یا شفاهی باشد. مثال زیر انعقاد یک قرارداد جهت یک معامله ساده را نشان می‌دهد.
فردی (خریدار) از مغازه ای (فروشنده) در خواست یک کیلو کالا (پیشنهاد خرید) می‌کند. فروشنده مقداری کالا وزن کرده (توافق با فروش) و بهای آن را به خریدار اعلام می‌کند (قیمت). خریدار پول کالا را پرداخت (عوض) و کالا را دریافت می‌کند (تاریخ و محل اجرای تعهد) و کالا را شخصاً به منزل حمل می‌کند.
هنگامی که معامله‌ای در سطح بین المللی انجام گیرد، به سادگی فوق نیست و پیچیدگی‌های خاص پیدا می‌کند که باید در قرارداد مورد توجه قرار گیرد. قرارداد فروش علاوه بر موارد فوق، شرایط کلی انجام معامله را نیز مشخص می‌کند که عمده ترین آن‌ها به شرح زیر است:
- تاریخ اجرا «Data if Fulfilment» که معمولاً تاریخ حمل کالاست.
- محل اجرا «Place of Fulfilment» که ممکن است نقطه شروع حمل کالا باشد.
- گواهی انجام معامله «Evidence of Fulfilment» که می‌تواند بار نامه امضا شده باشد.
- گواهی اتمام معامله «Evidence of Compliance»که معمولاً همان سیلهه تجاری است.
سایر مواردی که معمولاً در یک قرارداد فروش درج می‌گردد به شرح زیر می‌باشد:
- مشخصات کالای مورد معامله شامل مشخصات فنی و کیفیت کالا
- نحوه حل اختلاف، قانون و محاکم صالحه در صورت بروز اختلاف
- شرایط تحویل
- شرایط و چگونگی پرداخت بهای معامله
- چگونگی اخذ و نوع ضمانتنامه‌های مربوط در صورت لزوم
- شرایط مربوط به فورس ماژور
- چگونگی انجام بازرسی کمی و کیفی کالا
- چگونگی خاتمه قرارداد
«Contract of Carriage»: قرارداد حمل
قراردادی است که چگونگی حمل کالا را مشخص می‌کند و در مواردی که مسئولیت حمل به عهده فروشنده است به وسیله فروشنده و براساس شرایط قرارداد فروش با حمل کننده منعقد می‌گردد. مبنی بر اینکه کالا را در مقصد مشخصی به خریدار تحویل دهد. انعقاد قرارداد حمل بستگی کامل به شرایط خرید دارد و شرایط خرید مشخص می‌کند که حمل به عهده خریدار است یا فروشنده. به عبارت دیگر کدامیک باید قرارداد حمل را منعقد نمایند. در قرارداد حمل معمولاً موارد زیر درج می گردد:
- مشخصات طرفین قرارداد
- موضوع قرارداد که عبارت است از حمل کالا با ذکر مشخصات آن
- تعهدات فورواردر یا حمل کننده
- تعهدات صاحب کالا
- نعیین برنامه حمل شامل زمانبندی مربوطه و مسیر حمل
- نحوه پرداخت بهای قرارداد
- چگونگی حمل کالا، آیا حمل به دفعات و حمل از یک وسیله حمل به وسیله حمل دیگر مجاز است یا خیر؟
- ضمانت اجرای قرارداد و ضمانتنامه‌های لازم
- نوع بیمه و مبلغ آن
- سایر شرایط شامل فورس ماژور، نحوه حل اختلاف و غیره
- مدت اجرای قرارداد
«Contract of Insurance»: قرارداد بیمه
در قرارداد بیمه چگونگی پوشش بیمه‌ای در مقابل ریسک‌های مربوطه مشخص می‌شود. در این مورد نیز مسئولیت انعقاد قرارداد بستگی به شرایط خرید دارد.
اصطلاحات تجاری
همان طور که عنوان شد انعقاد قرارداد خرید احتیاج به مشخص شدن شرایط خرید دارد که در گذشته این شرایط براساس عرف محل تعیین می‌گردید. با گسترش و توسعه تجارت بین المللی احتیاج به شرایط مشخص و مدونی به وجود آمد که این امر به وسیله اتاق بازرگانی بین المللی در سال ۶۳۹۱ تدوین شد و «incoterms» نام گرفت.
اهداف اینکوترمز «Incoterms»
هدف عمده اینکوترمز عبارت است از ایجاد یک سلسله مقررات در رابطه با اصطلاحات مورد استفاده در تجارت بین الملل به نحوی که برای هر اصطلاح مفهوم مشخصی وجود داشته باشد. تفاوت در تفسیر اصطلاحات مورد استفاده در تجارت بین المللی در کشورهای مختلفی و سیستم‌های تجاری متفاوت همواره یکی از علل ایجاد اختلاف بین تجار در سطح بین الملل بوده است.
مقررات اینکوترمز با تعاریف استاندارد و یکسانی که از این اصطلاحات به عمل آورده به یکی از اهداف عمده خود که همان استاندارد نمودن این اصطلاحات در سطح بین المللی است دست یافته است.
اشکالات عمده‌ای که همواره صادر کنندگان و وارد کنندگان با آن مواجه بوده‌اند شامل سه دسته به شرح زیر است:
- قانون کدام کشور حاکم بر اختلافات است؟
- مشکلات ناشی از داشتن اطلاعات نامناسب.
- مشکلات ناشی از تفسیرهای مختلف در مورد اصطلاحات مورد استفاده.
استفاده از اینکوترمز مشکلات فوق زا تا حد زیادی تقلیل داده است.
به طور کلی با استفاده از اینکوترمز می‌توان به سوالات زیر در مورد هر معامله پاسخ داد:
- چه کسی بایدترتیب حمل کالا را بدهد؟
- پرداخت هزینه حمل به عهده کیست؟
- انتقال ریسک در چه نقطه ای صورت می‌پذیرد؟
- مسئولیت خریدار و فروشنده تا چه میزان است؟
- مطمئن ترین روش کدام است تا معامله به نحو بهتر انجام گیرد؟
اهمیت استفاده از اینکوترمز برای طرفین معامله:
- یکنواختی: با استفاده از مقررات اینکوترمز طرفین مقررات یکنواختی را می‌پذیرند و تفسیرهای مختلف حقوق محلی خود را در نظر نمی‌گیرند.
- اطمینان: طرفین با اطمینان کامل مبنی بر اینکه طرف مقابل چه تعهداتی دارد وارد معامله می‌شوند. همچنین مشخص می‌شود هر کدام چه مدارکی را باید تهیه و چه مدارکی را باید دریافت نمایند.
- انعطاف: مقررات اینکوترمز همواره با پیشرفت مخابرات و حمل و نقل مورد بررسی قرار می‌گیرد و در مواقع لازم در مفاد آن تجدید نظر می‌شود.
- تعیین حقوق و وظایف طرفین معامله: با استفاده از اینکوترمز نحوه تحویل و تحول کالا، نقطه انتقال ریسک، نحوه توزیع هزینه‌ها و چگونگی حمل کالا کاملاً مشخص می‌شود و طرفین از وظایف خود در این موارد دقیقا مطلع هستند.
اسناد تجاری و حمل
در اینجا لازم است اشاره مختصری به اسناد تجاری بکنیم. در معاملات تجاری عموماً اسنادی به شرح زیر صادر می‌شود:
«Commercial invoice»: سیاهه تجاری
سیاهه تجارتی سندی است که فروشنده کالا به نام خریدار صادر می‌کند و همواره سایر اسناد برای او ارسال می‌نماید. این سند دال بر حصول توافق بین خریدار و فروشنده نسبت به معامله معینی است که حاوی اطلاعات زیر است:
- نام و آدرس فروشنده
- نام و آدرس خریدار
- مبدا و مقصد کالا
- شرایط تحویل کالا
- نوع کالا و مشخصات آن
- نوع و تعداد بسته بندی
- قیمت واحد کالا
سیاهه تجاری اداری انواع زیر می‌باشد:
«Certified Invoice» سیاهه گواهی شده
سیاهه‌ای است که به وسیله مقامی ذیصلاح مانند اتاق بازرگانی محل تائید شده باشد. در صورتی که ارزش کالا مورد تائید قرار گیرد «Certificate of Value» نامیده می شود.
«Consular Invoice» سیاهه کنسولی
سیاهه‌ای است که مورد تایید مقامات کنسولی کشور خریدار قرار می‌گیرد تا مشخص شود کالای مذکور قانونا اجازه ورود به کشور را دارد.
«Proforma Invoice» پیش فاکتور
سیاهه اولیه‌ای است که قبل از انجام معامله از طرف فروشنده صادر می‌شود و مشخصات کالا و مظنه آن را عنوان می‌نماید. پیش فاکتور پیشنهاد قطعی فروشنده در مورد فروش کالا با قیمت عنوان شده ظرف مدت معینی می‌باشد.
«Certificate of origin» گواهی مبدا
سندی است که توسط فروشنده صادر می‌شود و در آن کشور سازنده کالا مشخص و مورد تائید قرار می‌گیرد و معمولاً توسط اتاق بازرگانی کشور مربوط تائید می‌شود.
«Packing List» صورت بسته بندی
اگر کالا بسته بندی باشد صورت بسته بندی مورد احتیاج است. در این صورت مشخصات کالا و تعداد بسته‌ها ذکر می‌شود تا موجب سهولت در کار گمرک گردد.
«Inspection Certificate» گواهی بازرسی
این گواهی توسط موسسات بازرسی کننده که کالا را از نظر کمی و کیفی بازرسی می‌کنند صادر می‌گردد. خریداران جهت جلوگیری از ضرر و زیان تقاضای بازرسی کالا را به وسیله موسسات مستقل می‌نمایند که یکی از اسناد لازم برای بازرسی این موسسات می باشد.
«Bill of Lading» بارنامه
مهمترین سند حمل بارنامه می‌باشد. بارنامه سندی است دال بر عقد قرارداد حمل، که حمل کننده یا نماینده وی پس از دریافت کالا برای حمل آن از یک نقطه (مبدا محل) به نقطه دیگر (مقصد حمل) با وسیله حمل مورد توافق (کشتی، کامیون، راه آهن، هواپیما، و یا ترکیبی از آن‌ها) در مقابل کرایه حمل مشخص، صادر می‌کند. مهم ترین ویژگی بارنامه این است که می‌تواند قابل انتقال باشد و به عنوان سند مالکیت محسوب گردد. اگر این ویژگی را نداشته باشد راه نامه «Waybill» نامیده می‌شود.
بارنامه حاوی اطلاعات زیر است:
- شماره بارنامه
- نام و آدرس فرستننده و گیرنده کالا
- نام یا شماره وسیله حمل، شماره سفر یا شماره پرواز
- نام مبدا بارگیری کالا و مقصد تحویل کالا
- مشخصات و تعداد بسته‌های کالا
- شرح، وزن و ابعاد کالا
- نحوه پرداخت کرایه حمل (پیش پرداخت یا پرداخت در مقصد)
- تعداد نسخ اصلی صادر شده
- تاریخ حمل و ناریخ صدور بارنامه
- امضا حمل کننده یا نماینده مجاز وی
بارنامه معتبر دارای ویژگی‌های زیر است:
- باید در نسخ کامل «Full Set » صادر شود
- «Clean Bill of Lading» بدون قید و شرط باشد
- بارنامه بایستی حاکی از بارگیری کالا برروی وسایط حمل «On Board» باشد
- بارنامه ممکن است به حواله کرد «To The Order Of»صادر شود
- نحوه پرداخت کرایه حمل باید در بارنامه قید گردد
- تاریخ صدور بارنامه و سایر اسناد حمل باید پس از تاریخ گشایش و ابلاغ اعتبار باشد.
کمی بیشتر درباره حقوق بین المللی تجاری بدانیم
تعریف قرارداد تجاری بین المللی
در حقوق بین الملل خصوصی، در مورد قرارداد بین المللی گفته شده که باید در این نوع از قرارداد، یک عنصر خارجی وجود داشته باشد. بر اساس ملاک اقتصادی، قرارداد بین المللی عبارت است از قراردادی که متضمن رفت و برگشت دارایی و سرمایه از یک کشور به کشور دیگر باشد. تعریف اخیر به موازات تعریف حقوقی پیشگفته در کتاب‌های حقوق بین الملل خصوصی به عنوان تعریف قرارداد های بین المللی در نظر گرفته شده است.
ملاک قرارداد بین المللی در اسناد بین المللی چیست؟
برخی از متون بین المللی مثل کنوانسیون وین مصوب سال ۱۹۸۰ میلادی که متضمن قانون متحدالشکل درباره بیع کالاست، ملاک بین المللی بودن را تفاوت مکانی محل اقامت تجاری طرفین می‌داند. برای مثال در یک قرارداد بیع بین المللی کافی است یکی از طرفین در کشور فرانسه یا کانادا و طرف دیگر قرارداد در کشور ایران باشد یا بالعکس.
در اینجا نه تابعیت طرفین قرارداد مطرح است، نه ملاک حرکت کالا از یک کشور به کشور دیگر و نه ملاک انتقال دارایی از یک کشور به کشور دیگر.
با توجه به ماده ۶۲ قانون مدنی ایران، قالب‌های متعددی را می‌توان در اسناد تجاری انتخاب کرد. برای تسهیل روابط تجاری میان تجار نیز قراردادهای تجاری پیش بینی شده است. این نوع از قراردادها با طبع فعالیت‌های تجاری بیشتر سازگار است.
بررسی وصف تجاری قرارداد و تعریف موسسه بین المللی «UNIDROIT»
مهم ترین موضوع، هدف انعقاد قرارداد یا هدف اولیه است. بر اساس این نظریه، چنانچه هدف از انعقاد قرارداد گردش سرمایه به قصد تحصیل سود و منفعت باشد، قرارداد تجاری محسوب می‌شود و تابع حقوق تجارت و اصول کلی حاکم بر تجارت بین المللی است. موسسه «UNIDROIT» یک سازمان بین دولتی برای هماهنگ سازی حقوق بین الملل خصوصی است که اصول قرارداد های تجارت بین المللی مصوب سال ۱۹۹۴ را اینگونه می‌نویسد:
منظور از قرارداد های تجاری بین المللی آن نیست که طرفین لزوما تاجر باشند، بلکه معاملات انجام شده باید ماهیت تجاری داشته باشد. وجه اصلی تمایز این قراردادها با قراردادهای مصرفی، هدف تجاری آن‌ها است.
موسسه «UNIDROIT» نسبت به پیشنویس کنوانسیون‌های بین المللی و تولید مرجع قوانین بین الملل اقدام می‌کند. که از سال ۲۰۱۷، ۶۳ عضو دارد و تمامی اعضای آن ملزم به رعایت کنواسیون‌های تجاری مطرح شده در این موسسه می‌باشند.
لازم به توضیح است که کشور کانادا از سال ۱۹۶۸ عضو رسمی و فعال موسسه بین المللی «UNIDROIT» است و کشور ایران از سال ۱۹۵۱ یکی از اعضای این موسسه می‌باشد.
تهیه و تنظیم: انجمن بازرگانی ایران و کانادا
جهت استفاده از خدمات انجمن فرم عضویت را تکمیل کنید و به صدها عضو فعال اقتصادی این انجمن بپیوندید.
بازنشر این مطلب با ارائه منبع رسمی و لینک مستقیم به منبع بلامانع است.
