در روز ۱۷ سپتامبر سند عضویت ایران به عنوان دهمین عضو این سازمان به تصویب رسید. محل اجتماع سران سازمان همکاری شانگهای در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان بود، البته به لحاظ تکنیکی تصمیم سران سازمان در شهر دوشنبه به معنی عضویت کامل ایران نیست.
برای این مسیر باید فرایند های قانونی لازم طی شود، فرآیند قانونی مذکور حدودا یک بازه زمانی دو ساله است. در عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای مسکو نقش کلیدی ایفا کرده.
زمزمه‌هایی مبنی عدم بی طرفی روسیه نسبت حضور ایران در این پیمان وجود دارد. گفته می شود که بعد از مذاکرات تلفنی نیکولای پتروشف دبیر شورای امنیت روسیه با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ایران در ۱۱ اگوست اعلام شد که موانع سیاسی عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای برطرف شد و در اجلاس شانگهای با حضور رئیس جمهوری ایران، این موضوع جنبه عینی و رسمی به خود گرفت. با ورود ایران به باشگاه قدرت های شرقی جهان همواره این پرسش پیش روی ناظران منطقه ای و بین المللی قرار دارد که آورده های اقتصادی و سیاسی شانگهای برای ایران چه خواهد بود.
سازمان همکاری شانگهای چیست؟
سازمان همکاری شانگهای در اصل سازمانی چند منظوره امنیتی ،سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط رهبران کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان تشکیل شد.
هر چند در روند تحولات مربوط به این همکاری امنیتی منطقه ای، تغییرات مهمی شکل گرفته و مسایل اقتصادی نیز مطرح شده، ولی اساسا این سازمان به مباحث و مشکلات امنیتی-نظامی توجه داشته است.
زبان رسمی‌کاری سازمان همکاری شانگهای چینی و روسی است. سازمان همکاری شانگهای در حال حاضر دارای هشت عضو دائم، یعنی کشورهای هند، قزاقستان، چین، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان است و چهار کشور افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان نیز به عنوان عضو ناظر و شش کشور آذربایجان، ارمنستان، کامبوج، نپال، ترکیه و سریلانکا نیز از شرکای گفت‌وگوی آن محسوب می‌شوند. کشورهای عضو SCO (اعضای کامل و ناظر)، ۲۵ درصد از خاک جهان را شامل می‌شوند.
این سازمان اعلام کرده که علیه دیگر کشور‌ها و مناطق نیست با این حال بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که یکی از اهداف SCO برقراری توازن قوا با ناتو ”سازمان پیمان آتلانتیک شمالی“ و ایالات‌متحده است تا از دخالت این کشور در درگیری‌های احتمالی در نزدیکی مرز‌های روسیه و چین جلوگیری شود.
ایالات‌متحده درخواست خود را برای تبدیل شدن به عضو ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای ارائه کرد، اما این درخواست در سال ۲۰۰۵ رد شد.
ایران در حال حاضر به عنوان عضو ناظر در سازمان همکاری‌های شانگهای عضویت دارد و در ۲۴ مارس ۲۰۰۸ درخواست عضویت کامل در این سازمان را ارائه داده است.
مزیت‌های حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای و تاثیر بر برجام
این سازمان اخیرا با برگزاری رزمایش ها بین اعضا فعالیت های خود درجهت نمایش توان نظامی منطقه ای و بین المللی را سرعت بخشیده است. در همه ابعاد ظرفیت سازمان برای بهره برداری متقابل فراهم است، بویژه در بعد اقتصادی و نظامی که ایران به وسیله آمریکا و متحدانش تحریم شده است، عضویت در این سازمان برای ایران اعتبار زیادی همراه می آوردعلاوه بر این زمینه کاهش تاثیر تحریم ها را فراهم مینماید.
حضور چین و روسیه در جمع کشورهای ۱+۵ در جریان فرایند مذاکرات برجامی و مذاکرات احیای برجام، سیاست همسایگی و چرخش به شرق دولت سیزدهم زمینه کسب امتیاز از دولت های اروپایی و آمریکا را فراهم آورد، به دلیل اینکه این همگرایی اولا امکان اجماع علیه ایران را از بین برده است، ثانیا عضویت در سازمان همکاری شانگهای و قراردادهای ۲۵ سال با چین، روسیه و دیگر اعضا، اثربخشی تحریم ها را کاهش می دهد و امکان توافق عادلانه به نفع ملت ایران را بیشتر می کند، همچنین ممکن است نفوذ منطقه ای و قدرت بازدارندگی ایران به پشتوانه تعاملات با اعضای این سازمان به رسمیت شناخته شده و امکان ارتقای آن ها فراهم شود.
کشورهای عضو این سازمان در شرایط کنونی بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان انرژی دنیا هستند و حدود نیمی از جمعیت کره زمین را در بر دارند، از طرفی ۴ قدرت اتمی دنیا یعنی چین، روسیه، هند و پاکستان و ۲ عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد را در جمع خود دارند.
همچنین ایران فرصت مشارکت در طرح بزرگ بین قاره‌ای احیای جاده ابریشم چین را خواهد داشت، و به دلیل زمینه های مشترک در ابعاد فرهنگی و تاریخ امکان تعاملات فراوان با اعضاء خواهد داشت، پس ایران در ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، نظامی، منطقه ای و بین المللی فرصت استفاده از این نهاد موثر را با کسب عضویت دائم خواهد داشت.
توافق اکوس و شکاف های میان چین و آمریکا
توافق اکوس به انشقاق در بین اروپا و آمریکا منتهی شده است زیرا آمریکا فرانسه را از قرارداد زیردریایی‌ها هسته ای کنار گذاشته و این فرصت اقتصادی چند ده میلیارد دلاری را از این کشور سلب نموده، از طرفی آمریکا با چین وارد منازعه‌ای خطرناک شده است که هم ابعاد اقتصادی دارد و هم بخصوص در مورد تایوان ابعاد نظامی، این وضعیت زمینه بهره برداری ایران را ایجاد می کند.
طبیعی است که این منازعه و رقابت می تواند زمینه را برای همگرایی و اجماع بین المللی علیه ایران نظیر آنچه در دوران اوباما در سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ اتفاق افتاد، از بین ببرد و از سوی دیگر خود چین به این سمت حرکت می کند که در مقابله و مهار موقعیت منطقه ای آمریکا، متحدان راهبردی و استراتژیک داشته باشد.
در این بستر هیچ کشوری اندازه ایران ظرفیت خنثی سازی سیاست های مداخله گرایانه آمریکا در منطقه را ندارد و این امر می تواند به نزدیکی بیشتر تهران و پکن و عمق یافتن روابط استراتژیک این دو کشور منجر شود.
نکات مطرح شده در این مقاله، نظرات و دیدگاه های شخصی نویسنده مقاله بوده و الزاماً عقاید بخش محتوایی انجمن بازرگانی ایران و کانادا را بازتاب نمی‌دهد.
شما هم می‌توانید عضو شبکه اختصاصی اعضای انجمن بازرگانی ایران و کانادا باشید
