۶۰۰ تریلیون دلار ثروت جهانی: آینده به دست بهره‌وری است یا تورم افسارگسیخته؟

ثروتی که از اقتصاد واقعی جلو زده

در ۲۵ سال گذشته، ارزش دارایی‌های جهانی تقریباً چهار برابر شده، در حالی که تولید واقعی جهان (GDP) چنین رشدی نداشته. در سال ۲۰۰۰، کل ثروت دنیا ۴.۷ برابر تولید ناخالص داخلی بود؛ حالا این نسبت به ۵.۴ برابر رسیده. یعنی ثروت مثل یک هواپیما با سرعت ۵۰۰ کیلومتر در ساعت از زمین بلند شده، در حالی که اقتصاد واقعی با سرعت ۱۰۰ کیلومتر هنوز روی باند است.
اما خطر کجاست؟ بخش بزرگی از این ثروت در دست اقلیتی کوچک است: تنها یک درصد از ثروتمندان جهان، مالک یک‌پنجم کل دارایی‌های جهانی‌اند. این شکاف طبقاتی، اگر با بحران‌های مالی و تورمی ترکیب شود، می‌تواند تعادل جوامع را بر هم بزند.

حباب دارایی‌ها و بدهی‌های متورم

مک‌کینزی در گزارش خود هشدار می‌دهد که بخش زیادی از این رشد، واقعی نیست. از ۴۰۰ تریلیون دلار افزایش ثروت در قرن جدید، تنها ۳۰ درصد آن حاصل سرمایه‌گذاری واقعی در کارخانه‌ها، زیرساخت‌ها و فناوری بوده.
حدود ۴۰ درصد نتیجه تورم است و بیش از یک‌سوم هم “سود کاغذی” محسوب می‌شود – یعنی فقط روی صفحه نمایش کارگزاری‌ها وجود دارد، نه در دنیای واقعی.
برای هر یک دلار سرمایه‌گذاری جدید، جهان ۳.۵۰ دلار ثروت روی کاغذ تولید کرده؛ اما همزمان ۲ دلار بدهی جدید هم به آن اضافه شده است. حالا کل بدهی جهانی معادل ۲.۶ برابر GDP است – بالاتر از هر زمان در تاریخ.

بازارها میان امید و هراس

در سال ۲۰۲۵، شاخص‌های سهام جهانی حدود ۱۷ درصد رشد کرده‌اند؛ عمدتاً به‌خاطر تب داغ هوش مصنوعی که شرکت‌های فناوری را به مدار جدیدی برده. از سوی دیگر، طلای جهانی بیش از ۵۰ درصد گران‌تر شده است که نشانه‌ای از ترس سرمایه‌گذاران از تورم ماندگار و سیاست‌های پولی شُل دولت‌ها.
در واقع، بازارها هم‌زمان روی دو اسب شرط بسته‌اند:
• یکی بهره‌وری آینده با تکیه بر AI،
• دیگری تورم مزمن ناشی از چاپ بی‌رویه پول و هزینه‌های دولتی.

دو مسیر پیش روی اقتصاد جهان

پیامدها برای کشورهای نوظهور – از چین تا ایران

در کشورهای توسعه‌یافته، بیشتر ثروت در قالب سهام و املاک متمرکز است؛ در چین، در سپرده‌های بانکی. اما برای کشورهایی مثل ایران، که از یک‌سو با تحریم‌ها و از سوی دیگر با تورم ساختاری روبه‌رو هستند، این تغییرات جهانی می‌تواند اثر چندبرابر داشته باشد.
تورم جهانی معمولاً به شکل افزایش قیمت کالاهای وارداتی و فشار روی نرخ ارز در ایران ظاهر می‌شود. در مقابل، رشد جهانی بهره‌وری می‌تواند بازارهای صادراتی را برای کالاهای ایرانی رقابتی‌تر کند – اگر سیاست‌گذاری درست باشد.

درسی برای سیاست‌گذاران

مک‌کینزی در پایان گزارش خود تأکید می‌کند:
«اقتصادها بدون رشد بهره‌وری نمی‌توانند تعادل میان ثروت و رفاه را حفظ کنند. تورم، در نهایت، فقط عددها را بزرگ‌تر می‌کند، نه زندگی مردم را.»
برای سیاست‌گذاران – از واشنگتن تا تهران – پیام روشن است:
به‌جای تزریق نقدینگی و داغ کردن بازار دارایی‌ها، باید روی رشد واقعی سرمایه‌گذاری کرد: آموزش، فناوری، زیرساخت و کارایی تولید.

کلام‌آخر

ثروت یا سراب؟
جهان در نقطه حساسی ایستاده است. ثروت ظاهراً در حال رکوردشکنی است، اما این صعود می‌تواند به سقوطی بزرگ منجر شود، اگر بر پایه واقعیات اقتصادی نباشد. آینده بستگی دارد به اینکه کشورها و شرکت‌ها چگونه تصمیم بگیرند:
• آیا مسیر بهره‌وری و رشد پایدار را می‌روند یا همچنان بر طبل تورم و بدهی می‌کوبند؟
جهان امروز پر از تنش است، اما پر از فرصت هم هست. شاید این همان لحظه‌ای باشد که باید از باد کردن حباب‌ها دست بکشیم و دوباره به ریشه‌ها برگردیم.